Waterworks!

Rozmowa z drem Wacławem Kulczykowskim, archeologiem z Uniwersytetu Gdańskiego, współtwórcą internetowej gry strategiczno-edukacyjnej „Waterworks!”.

Bartłomiej Rosenkiewicz, Progress: Skąd się wzięło Pana zainteresowanie archeologią?

dr Wacław Kulczykowski: Z młodzieńczej pasji. W młodości dużo podróżowałem z rodzicami i oglądałem wiele interesujących, zabytkowych i historycznych miejsc w Europie. Wówczas pojawiły się zainteresowanie historią i fascynacja kulturą materialną, co w czasach liceum rozwinęło się w kierunku archeologii. Interesowały mnie badania terenowe, praca praktyczna i działanie. Chciałem nie tylko czytać o historii, ale też odkrywać ją namacalnie.

B.R: Jakie kraje Pan odwiedził?

W.K.: Zwiedziłem większość Europy: Hiszpanię, Portugalię, Francję, Wielką Brytanię, Szwecję, Norwegię… Miałem możliwość zobaczenia bardzo licznych rzymskich stanowisk archeologicznych, np. w Hiszpanii. Dla mnie było to coś niezwykłego i na pewno utkwiło mi w pamięci. Doświadczenia z tych podróży oczywiście były później uzupełniane o wiedzę na lekcjach historii.

B.R.: Jak zrodził się pomysł opracowania gry „Waterworks!’’?

W.K.: To kontynuacja mojej przygody z popularyzacją nauki i tworzeniem gier naukowych, którą rozpocząłem w 2015 r. w trakcie realizacji autorskiego projektu „Archeologia Live & Online”. Prowadziłem wówczas badania wykopaliskowe – prace rewitalizacyjne połączone z badaniami archeologicznymi – w miejscowości Nowe Monasterzysko w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie znajdował się bardzo zdewastowany XVII-wieczny cmentarz ewangelicki. Chcieliśmy go – jako Instytut Archeologii i Etnologii UG – odnowić, a przy okazji poznać historię tego miejsca. Wtedy też wystąpiłem do Fundacji na rzecz Nauki Polskiej o grant na realizację działań popularyzujących naukę na tym stanowisku. Nawiązałem współpracę z Mateuszem Sokalszczukiem, który jest jednym z najlepszych na świecie twórców gier niezależnych, i to z nim w 2015 r. opracowaliśmy pierwszą naukową, internetową i całkowicie darmową grę komputerową, zatytułowaną „Excavate!’’. Gracz mógł się w niej wcielić w archeologa prowadzącego badania wykopaliskowe właśnie w Nowym Monasterzysku. Chociaż była to nieskomplikowana gra, to odniosła sukces, ponieważ do tej pory zagrało w nią około miliona osób na całym świecie.

W latach 2018–2020 kończyłem swój doktorat na temat obiektów hydrotechnicznych położonych w dolinie rzeki Osy w okolicach Grudziądza. Postanowiłem spopularyzować wyniki moich badań archeologiczno-historycznych. W imieniu Uniwersytetu Gdańskiego wystąpiłem o przyznanie grantu do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Grant otrzymaliśmy – i w ten sposób mogłem jeszcze raz współpracować z Mateuszem. Stworzyliśmy bardziej rozbudowaną grę, trochę dłuższą, na większą skalę, a także bardziej przemyślaną pod kątem marketingu i promocji. Gra została opublikowana na kilku znanych portalach, m.in. w bardzo popularnych serwisach gier niezależnych: armorgames.com, newgrounds.com, itch.io. W tej chwili, od 16 lipca, gra ma ponad 180 tys. wyświetleń. Wydaje mi się, że jest to dobry wynik. W „Waterworks!” grają mieszkańcy Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, Europy, Azji i Australii. Mamy też sporo graczy z Polski, chociaż najliczniejsze grono użytkowników pochodzi ze Stanów Zjednoczonych.

B.R.: Na czym polega gra?

W.K.: W „Waterworks!” przenosimy się do początków Grudziądza i wcielamy w rolę osoby, która jest odpowiedzialna za zarządzanie wodą w mieście i tworzenie coraz bardziej rozbudowanego systemu zaopatrywania w nią. Zaczynamy, dysponując prostymi środkami transportu wody, np. korzystając z nosiwody, a wraz z rozwojem miasta i przybywającymi mieszkańcami pojawiają się nowe rozwiązania i wynalazki – a także dodatkowe trudności, jak np. pożary. „Waterworks!” to gra strategiczno-karciana, w której dysponujemy powiększającą się pulą kart, a każda reprezentuje inny element, np. budowniczego, wynalazek lub narzędzie. Wykorzystując odpowiednie karty, zatrudniamy nowych nosiwodów, wprawiamy w ruch kolejne beczkowozy i rozbudowujemy sieć wodociągów. Momentem końcowym w grze jest schyłek XIX w., kiedy w Grudziądzu powstaje nowoczesny system wodociągowo-kanalizacyjny.

B.R.: Dlaczego gra dotyczy akurat Grudziądza?

W.K.: Mój doktorat dotyczył obiektów hydrotechnicznych zlokalizowanych wzdłuż dolnego odcinka rzeki Osy, niedaleko Grudziądza. Starałem się poznać historię dostarczania i zaopatrywania miasta w wodę od jego powstania, czyli od końca XIII w., aż do momentu, gdy pojawiły się nowoczesne systemy wodociągowo-kanalizacyjne, czyli do końca XIX w. To właśnie w tych ramach czasowych toczy się akcja gry. „Waterworks!” koncentruje się na wynikach badań dotyczących sposobów zaopatrywania Grudziądza w wodę: pojawiają się w nim wspomniani nosiwodzi, beczkowozy, a także studnie czerpalne oraz bardziej zawansowane systemy związane z wynalazkiem kunsztu wodnego i mechanicznym podnoszeniem wody na odpowiednią wysokość. Warto dodać, że Grudziądz jest położony na wysokiej skarpie nadwiślanej – i to od średniowiecza stanowiło duży problem w dostarczaniu i rozprowadzaniu wody. W związku z tym stosowano tu dosyć nietypowe oryginalne rozwiązania hydrotechniczne.

B.R.: Jak długo powstawała gra?

W.K.: Prawie rok. O przyznanie środków wystąpiliśmy we wrześniu 2018 r. i otrzymaliśmy je w czerwcu 2019 r. We wrześniu 2019 r. rozpoczęliśmy pierwsze spotkania koncepcyjne, a prace i późniejsze testy nad grą trwały aż do lipca 2020 r.

B.R.: Co sprawiło najwięcej trudności przy tworzeniu gry?

W.K.: Myślę, że najwięcej problemów sprawiło stworzenie samej koncepcji gry. Dysponowaliśmy tylko suchymi danymi historyczno-archeologicznymi, które trzeba było zamienić w grę komputerową. Musieliśmy zadbać o równowagę – by gra zawierała elementy zarówno edukacyjne, jak i rozrywkowe. Na to poświęciliśmy najwięcej czasu: żeby zachować właściwy balans między „grywalnością” a aspektem naukowo-edukacyjnym. Wydaje mi się, że udało nam się to osiągnąć. Regularnie czytamy komentarze na temat gry i widzimy, że sprawia ona użytkownikom sporo satysfakcji. Bardzo dużo osób zwraca też uwagę właśnie na ten naukowy aspekt.

B.R.: Z jakim przyjęciem spotkała się gra w środowisku archeologicznym?

W.K.: Jest chyba jeszcze trochę za wcześnie, by to stwierdzić. Gra miała premierę w lipcu, kiedy sporo osób przebywało na urlopach. Okres wakacyjny to też czas przeznaczony na prace wykopaliskowe. Natomiast warto zauważyć, że po publikacji gra spotkała się ze sporym zainteresowaniem ze strony mediów zajmujących się nauką, a informacje o „Waterworks!” pojawiały się w radiu, telewizji i internecie. Oczywiście dla niektórych osób popularyzowanie archeologii przez gry jest postrzegane jako infantylne, ale moim zdaniem w obecnych czasach to jedna z najbardziej atrakcyjnych form przekazywania wiedzy. Świat się zmienia i idzie do przodu, a internet odgrywa w nim niebagatelną rolę – szczególnie teraz, w okresie pandemii. Dlatego zależało nam na tym, żeby gra była bezpłatna i dostępna dla każdego, kto posiada komputer, smartfon lub tablet i ma dostęp do internetu.

B.R.: Z jakim przyjęciem spotkała się gra wśród mieszkańców Grudziądza?

W.K.: Staramy się śledzić zainteresowanie graczy, w tym mieszkańców Grudziądza, na portalach społecznościowych. Duża część grudziądzan była zaskoczona (pozytywnie!), że to właśnie na temat ich miasta powstała tego rodzaju gra. Myślę, że opinie mieszkańców odzwierciedlają oceny gry na globalnych portalach, na których opublikowaliśmy „Waterworks!”. Dla przykładu: na portalu itch.io gra otrzymała ocenę 4,9 na 5, na portalu armorgames.com – 97 na 100, a na newgrounds.com – 4,6 na 5. Moim zdaniem są to bardzo wysokie oceny.

Zdanie mieszkańców Grudziądza jest dla mnie bardzo ważne. Zależało mi, aby promować lokalną historię tego przepięknie położonego miasta. Grudziądz, chociaż nie jest tak duży jak Gdańsk czy Warszawa, ma bardzo ciekawą i długą historię, na której temat można bardzo wiele powiedzieć, a nawet – jak widać – stworzyć grę.

B.R.: Czy zamierza Pan stworzyć jakąś kolejną grę na podstawie badań naukowych?

W.K.: Chciałbym, ale to wszystko zależy od odbioru „Waterworks!” i od tego, czy w przyszłości uzyskamy na realizację kolejnych projektów środki w postaci grantu lub od sponsora. Dlatego tak bardzo zależy nam na jak najszerszym upublicznieniu i rozpowszechnieniu informacji o naszej grze.

Adres gry: https://scriptwelder.itch.io/waterworks

Wacław Kulczykowski (ur. 12 grudnia 1988 r.) jest doktorem archeologii na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego. Jego zainteresowania badawcze dotyczą średniowiecznych i nowożytnych systemów zaopatrywania miast w wodę oraz związanych z nimi obiektów hydrotechnicznych: wodociągów, kanałów, stawów, jazów, studni i in. Popularyzator nauki, twórca projektu „Archeologia Live & Online”. Laureat konkursu eNgage organizowanego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej oraz pomysłodawca i kierownik projektu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach działalności upowszechniającej naukę. W 2017 r. otrzymał Nagrodę Miasta Gdańska dla Młodych Naukowców im. Jana Uphagena w kategorii nauk humanistycznych i społecznych za „wybitne osiągnięcia w zakresie prowadzenia prac archeologicznych, rewitalizacyjnych i dokumentacyjnych oraz wkład w nowatorskie badanie i ratowanie zabytków kultury na Pomorzu”.