„Media – Biznes – Kultura” to międzynarodowa konferencja adresowana do środowiska naukowego, przedstawicieli biznesu, pracowników mediów oraz instytucji kultury współpracujących z mediami. Od kilku lat jest to jedno z najbardziej znaczących spotkań teoretyków i praktyków, a także forum wymiany poglądów na temat etycznych, technologicznych, kulturowych i rynkowych procesów związanych z komunikacją społeczną i mediami. Tegoroczna odsłona konferencji organizowanej przez Instytut Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Gdańskiego odbyła się 14–15 października. Ponieważ na 2021 r. przypadało 10-lecie powołania dyscypliny „nauki o komunikacji społecznej i mediach”, wydarzeniu towarzyszyło hasło: „Dekada badań nad mediami”.

Uczestników tegorocznej konferencji przywitała dr Beata Czechowska-Derkacz z Instytutu Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Gdańskiego.

Następnie odbyła się uroczystość wręczenia nagród laureatom VI i VII edycji konkursu Medi@stery na najlepszą pracę magisterską z wiedzy o mediach. Konkurs, organizowany przez Instytut Mediów Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Gdańskiego, ma inspirować młodych twórców do dalszego rozwoju – zarówno na niwie praktyki zawodowej, jak i w pracy naukowej. Laureatką VI edycji została Kataryna Savranska  (Uniwersytet Jagielloński) za pracę pt. Problematyka walki informacyjnej w relacjach Rosji z wybranymi państwami europejskimi. Perspektywa medioznawcza (promotor: dr hab. Agnieszka Hess, Uniwersytet Jagielloński). Drugie miejsce zajął Patryk Kukliński (Uniwersytet Warszawski) za pracę pt. Analiza mechanizmów promocji serialu telewizyjnego. Na przykładzie polskiego serialu „Belfer” emitowanego przez stację Canal+ Polska (promotor: dr Łukasz Przybysz, Uniwersytet Warszawski). Trzecie miejsce przypadło Karinie Veltzé (Uniwersytet Jagielloński) za pracę pt. Forum obrazkowe jako przestrzeń komunikacji politycznej w Polsce (promotor: dr hab. Dominika Kasprowicz, Uniwersytet Jagielloński). Z kolei laureatką VII edycji konkursu została Agnieszka Wszołek (Uniwersytet Jagielloński) za pracę pt. Stan polskiego dziennikarstwa zagranicznego. Analiza relacji medialnych o sytuacji Wenezueli w czasie kryzysu w 2019 roku.

Po wręczeniu nagród odbyła się promocja książki Kataryny Savranskiej Problematyka walki informacyjnej w relacjach Rosji z wybranymi państwami europejskimi. Perspektywa medioznawcza.

Kolejnym punktem konferencji był wykład prof. dr hab. Alicji Jaskierni (Uniwersytet Warszawski) pt. „Nowa normalność” czy zmiana paradygmatu? Ekosystem mediów w procesie adaptacji do epoki Cyfry. Badaczka podkreśliła ogromną rolę, jaką odgrywają nowoczesne media we współczesnym świecie, oraz zwróciła uwagę na wzajemne przenikanie się w nim sfer publicznej i prywatnej.

Prof. Jaskiernia zauważyła, że obecnie głównymi beneficjentami pandemii są platformy internetowe typu big tech (np. Facebook i Google). Od mediów cyfrowych stajemy się coraz bardziej uzależnieni, treści są filtrowane w celu kontroli informacji, a ponadto jesteśmy świadkami amerykańsko-chińskiego wyścigu technologicznego. Prelegentka podkreśliła, że postępujący rozwój mediów będzie miał także bezpośredni wpływ na bieżącą geopolitykę; obecnie obserwuje się algorytmizację wiadomości, a technologia powinna być tylko narzędziem komunikacji. Dodała, że mamy dziś do czynienia z monopolami informacyjnymi (które warto zdemonopolizować) i ze smogiem informacyjnym czyli dezinformacją; wyraziła przy tym opinię, że według niej kontrola czy cenzura internetu jest nierealna. Według prof. Jaskierni nowe i stare media prawdopodobnie przejdą w jeden ekosystem.

Po wykładzie rozpoczął się panel dyskusyjny Dekada badań nad mediami.Był onpróbą podsumowania dziesięcioletnich doświadczeń dyscypliny pod nazwą: nauki o komunikacji społecznej i mediach. Uczestników panelu powitał prof. dr hab. Piotr Stepnowski, rektor Uniwersytetu Gdańskiego. W debacie wzięli udział czołowi polscy medioznawcy: prof. prof. Janusz Adamowski (Uniwersytet Warszawski), Bogusława Dobek-Ostrowska (Uniwersytet Wrocławski), Tomasz Goban-Klas (Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie), Iwona Hofman (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), Tomasz Mielczarek (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Jerzy Olędzki (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) i Teresa Sasińska-Klas (Uniwersytet Jagielloński). Moderatorką panelu była dr Beata Czechowska-Derkacz.

Podczas paneli tematycznych kilkadziesiąt referatów wygłosili badacze z wiodących ośrodków naukowych z całej Polski. Panele obejmowały następującą tematykę: media a rynek, media a kultura i społeczeństwo, język mediów – wczoraj i dziś, obraz jako medium kultury i komunikacji.

Jeden z paneli, pt. Odbiorca medialny w erze WEB 2.0, poprowadziła prof. dr hab. Jolanta Maćkiewicz (Uniwersytet Gdański). Badaczka mówiła o tym, że nowy typ odbiorcy wynika z rozpowszechnienia się nowych technologii i że przełomem w konsumpcji wiedzy w Polsce było wprowadzenie portali informacyjnych. Jej zdaniem mamy obecnie do czynienia z powierzchowną recepcją oraz z przerostem infomasy i związanym z tym problemem ograniczonych możliwości ich przetworzenia. Prof. Maćkiewicz wspomniała o zombing screening syndrome – tendencji do zbyt długiego korzystania ze smartfonów przez ich użytkowników – a także o rozproszonym audytorium i zindywidualizowanym dostępie do informacji. Według niej zniknął tzw. odbiorca masowy i jesteśmy obecnie świadkami odbioru nielinearnego – nie tylko w internecie, ale także w tradycyjnej prasie. Odbiorca wykorzystuje skojarzenia; wszechobecna jest kultura niecierpliwości – zbyt długie teksty nie interesują obecnych odbiorców. Aby przekaz się im nie nudził, musi być on krótki, z wykorzystaniem zwiększonej roli obrazów i grafik.

Drugiego dnia konferencji odbyły się panele, m.in. Aktywizacja użytkowników w dobie pandemii COVID-19 przez influencerów na platformie Instagram. Analiza porównawcza, prowadzony przez mgr Patrycję Chebę (Uniwersytet Jagielloński). Przedmiotem analizowanych badań były posty udostępnione na Instagramie przez trzy wybrane influencerki: Katarzynę Koczułap (kasia_coztymseksem), Joannę Okuniewską (tu_okuniewska) i Katarzynę Gandor (kasiakangor). Analiza dotyczyła okresu od 12 marca 2020 r. do 12 marca 2021 r. W tym czasie najwięcej postów opublikowała Katarzyna Gandor (91 postów). Druga w kolejności publikacji była Joanna Okuniewska (88 postów), a trzecia – Katarzyna Koczułap (64 posty). Wszystkie ich wypowiedzi charakteryzowały się podobieństwem w zakresie cyberaktywizmu i autentyczności autorek, charakterystycznym przekazem treści, charyzmatycznością i wiarygodnością przekazu.

Inny panel dyskusyjny to Odpowiedzialna komunikacja w czasie pandemii COVID-19. Wzięli w nim udział praktycy – eksperci, którzy dzielili się swoimi doświadczeniami związanymi z komunikacją z otoczeniem w wyjątkowym, kryzysowym czasie pandemii: Katarzyna Gruszecka-Spychała (wiceprezydent Gdyni ds. gospodarki), Dorota Michałowska (wiceprezes NDI S.A., dyrektor pionu korporacyjnego), Małgorzata Pisarewicz (dyrektor ds. komunikacji społecznej i promocji Szpitali Pomorskich) oraz Michał Polak (wiceprezes zarządu w Fundacji Warszawski Instytut Bankowości). Moderacją panelu zajęła się Magdalena Skorupka-Kaczmarek.

Katarzyna Gruszecka-Spychałamówiła o odejściu od organizowania konferencji prasowych na rzecz nagrywania tzw. setek. Według niej podczas pandemii bardzo szybko przestawiliśmy się na komunikację kryzysową i poleganie na własnej intuicji zamiast na bazowaniu na wypracowanych zasadach. Dorota Michałowskawspomniała o tym, że w okresie pandemii jej firma skupiła się bardziej na komunikacji zdalnej przy użyciu komputerów przenośnych, przy czym ze względu na rodzaj działalności (budownictwo) nie można było całkowicie zrezygnować ze spotkań bezpośrednich. Generalnie jednak zostały one ograniczone i firma zamierza zachować te rozwiązania także po zakończeniu pandemii. Z kolei Małgorzata Pisarewicz mówiła o tym, że jej firma w pandemii skupiła się na komunikacji zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Pracownicy medyczni stali się swoistymi producentami wiadomości – sami nagrywali różne sytuacje ze szpitali i przekazywali te nagrania bezpośrednio mediom. Według Michała Polakazaczęła dominować komunikacja on-line, która pozwala w ten sposób na odbycie większej liczby spotkań, niż miałoby to miejsce w rzeczywistości pozawirtualnej.

Kolejny wart wspomnienia panel to Filary Wikipedii, czyli jak redagować hasła, by być zauważonym w sieci. Analiza reguł encyklopedii uznawanej za największą na świecie. Prowadząca – mgr Patrycja Cybulska (Uniwersytet Gdański) – opowiedziała o pięciu filarach edytowania Wikipedii. Pierwszy z nich to zasada, że Wikipedia jest encyklopedią zawierającą w sobie hasła tematyczne na wzór artykułów publikowanych w encyklopediach powszechnych, specjalistycznych i różnego rodzaju almanachach. Wikipedia nie jest miejscem do zamieszczania tekstów źródłowych, terminów słownikowych, ogłoszeń, artykułów promocyjnych, propagowania swojego światopoglądu, tworzenia katalogów odsyłaczy czy umieszczania stron WWW. W Wikipedii nie można zamieszczać własnych opinii, argumentów i doświadczeń osobistych – wszyscy autorzy muszą przestrzegać zasady nieprzedstawiania twórczości własnej (dociekań, badań itp.). Wszyscy autorzy powinni dążyć do precyzji i zgodności ze źródłami. Drugim filarem jest zasada, że Wikipedia stanowi neutralny punkt widzenia. Artykuły nie wspierają żadnej określonej perspektywy. W tematach spornych wymagane jest przedstawienie możliwie wszystkich aspektów w taki sposób, aby każdy z nich był opisany rzetelnie, a czytelnik nie miał wątpliwości, komu należy przypisać określone opinie, oraz by żadnemu z tych przekonań nie była przyznana jednoznaczna racja. Wsparciem w zachowaniu neutralności jest tworzenie weryfikowalnych treści artykułów na podstawie opublikowanych wiarygodnych źródeł zawsze, kiedy to możliwe, i unikanie mniej wiarygodnych, zwłaszcza w artykułach na tematy kontrowersyjne. Kiedy wybucha konflikt o zawartość artykułu, należy czasowo zrezygnować z jego edycji – po to, aby spokojnie i merytorycznie wypracować jego neutralną treść, np. na stronie dyskusji tego artykułu. Trzeci filar mówi o tym, że Wikipedia to wolny zbiór wiedzy, w którym wszyscy autorzy Wikipedii udostępniają czytelnikom swoją twórczość na wolnych licencjach – w szczególności CC-BY-SA 3.0 GNU Free Documentation License (GFDL) oraz w domenie publicznej. Nikt nie powinien rościć sobie wyłącznego prawa własności artykułów, a wkład każdego autora może być swobodnie przetwarzany i rozpowszechniany. Nie wolno umieszczać w Wikipedii materiałów w sposób naruszający prawa autorskie; w szczególności zakazane są plagiaty cudzych prac. Czwarty filar dotyczy przestrzegania netykiety. Mówi on o tym, że uczestnictwo w tworzeniu artykułów oznacza również szacunek wobec innych autorów Wikipedii, kulturalne zachowywanie się, unikanie osobistych ataków i nieuzasadnionych uogólnień, zachowywanie spokoju, gdy edytowanie nadmiernie rozgrzewa emocje, unikanie wojen edycyjnych, nieużywanie dodatkowych kont (tzw. pacynek) do omijania uregulowań Wikipedii, utrzymywanie otwartości i chęci do współpracy. Pozytywnie oceniane są dobra wola i zakładanie jej u innych oraz twórcze współdziałanie w rozwijaniu artykułów, a nie udowodnianie swoich racji. Piąty filar skupia się na zasadzie braku sztywnych reguł. W Wikipedii nie ma sztywnych uregulowań (dopuszczalna jest w drodze konsensu redakcja interpretacji podstaw). Można śmiało modyfikować strony dla samej przyjemności edytowania i choć zmiany powinny mieć jakiś zamierzony cel, to nie jest wymagana od nikogo perfekcja; wszystkie wersje stron są przechowywane i można do nich zawsze wrócić – żadna edycja nie uszkadza trwale zawartości strony. Należy równocześnie pamiętać, że cokolwiek tu zostanie napisane, może zostać zachowane na zawsze.

Konferencję można udać za bardzo udaną. Szerokie spektrum poruszanych tematów oraz duża liczba prezentacji tematycznych w panelach zagwarantowały interesujący przebieg wydarzenia.