Streszczenie
Pierwsza Rzeczpospolita, jako efekt porozumienia, unii dwóch różnych narodów, była z całą pewnością wyjątkowym projektem w dziejach Europy. Funkcjonowanie nowego organizmu państwowego musiało opierać się na współpracy i wzajemnych kompromisach, także w odniesieniu do kwestii polityki zagranicznej. Prowadzenie wspólnej dyplomacji stało się nie tylko przywilejem, ale także obowiązkiem klasy politycznej drugiej połowy XVI wieku. Poziom trudności tego zadania ujawnił się już w roku 1572, kiedy wraz ze śmiercią ostatniego Jagiellona polityka Rzeczypospolitej musiała współistnieć z bieżącymi aspiracjami i planami kolejnych królów elekcyjnych. Pojawiające się rozbieżności najlepiej obrazował czas panowania Henryka Walezego, który skupiony na wydarzeniach w rodzimej Francji, niemal wygasił polsko- -litewską dyplomację na blisko trzy lata. Elekcja, a następnie panowanie Stefana Batorego wiązało się z przeznaczeniem niemal wszystkich sił na prowadzenie polityki wschodniej i dbanie o możliwe najlepsze relacje z Imperium Osmańskim. Lata 1587–1589 to z kolei czas walki o władzę w Rzeczypospolitej, ale także czas próby wygaszenia wewnętrznych konfliktów poszczególnych stronnictw politycznych. Wszystkie te wydarzenie bardzo mocno oddziaływały na kierunki polityki zagranicznej i determinowały obszar aktywności dyplomatycznej Rzeczypospolitej. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie tych kierunków, analiza intensyfikacji podejmowanych misji w określonym czasie, a następnie próba zestawienia ich z bieżącymi działaniami politycznymi. Będzie to więc próba zaobserwowania pewnych prawideł, właściwych dla dynamicznie zmieniającego się okresu pierwszych dwóch dekad po Unii Lubelskiej.
Directions of diplomacy of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the years 1569–1589 – an attempt at analysis
Summary
Polish–Lithuanian Commonwealth as result of union of two different countries, was phenomenon in European history. Cooperation and compromises in foreign policy were fundamental for activity of new state. Common diplomacy was duty of political elites of second half of XVI century. Real difficulties began with death of last king of Jagiellonian dynasty in 1572. Policy and intentions of election kings had to coexist with reason of state of Commonwealth. It was not easy. Henry’s de Valois times showed that king was more interested in situation in France than Poland. It caused extinction of Polish diplomacy for 3 years. In Batory’s times almost all power was concerted in east policy. Good relations with Ottoman Empire was also very important for this king. 1587–1589 was time of fighting over Polish crown. It was also time of efforts of gain of stabilisation in state. The directions and activity of Polish diplomacy were depended by all these events. The purpose of this article is presentation of diplomatic directions and intensification of diplomatic missions in various areas. It is an attempt to present some principles appropriate for the dynamic period of the first two decades after the Union of Lublin, I hope that it is successful.
